In de eerdere blogs van de blogreeks ‘Groeipijn’ is onder meer geschreven over de groeimogelijkheden die voor contracten bestaan. In dit vierde blog wordt ingegaan op enkele vormen van samenwerking die zorgen voor een grotere groeipotentie. Een goede bescherming van intellectuele eigendomsrechten en slimme inzet van licentieovereenkomsten dragen daar ook aan bij.
Medio april 2026 sluiten we de reeks feestelijk af met een inspirerend event op ons kantoor in Utrecht. Volg onze blogs en meld je nu alvast aan voor ons event.
Hoe ga je geld verdienen?
Als ondernemer wil je groeien. Dat kan door natuurlijke groei met een eigen (sales)team. Er bestaan ook mogelijkheden voor groei door samenwerking met anderen. Dan kan het mogelijk zijn om een veel snellere groei te bereiken. Deze samenwerkingsvormen hebben allemaal wat gemeen: degene die je producten of diensten op de markt brengt is niet bij jou in dienst, maar is wel betrokken bij jouw onderneming. Afhankelijk van je samenwerkingsvorm kan je ook kiezen voor een andere kostenstructuur: bepaalde kosten hoef je niet alleen te dragen, maar draag je samen met je samenwerkingspartners.
Om welke samenwerkingsvormen gaat het? Op hoofdlijnen bespreken we agentuur, distributie, franchise en een overeenkomst van opdracht. Elk van deze vormen heeft zo zijn eigen kenmerken.
Wat zijn de mogelijkheden?
Er bestaan dus verschillende manieren waarop ondernemingen kunnen samenwerken. De termen franchise, distributie, agentuur en overeenkomst van opdracht komen dan vaak naar voren. Er bestaan duidelijke verschillen. Dat lichten we onderstaand toe.
Wat is een franchiseovereenkomst?
Een franchiseovereenkomst is een samenwerkingsvorm waarbij de franchisenemer onder de (handels)naam, formule en vaak volgens het bedrijfsconcept van de franchisegever werkt. Denk aan winkelketens, horecazaken of dienstverlenende concepten.
Belangrijkste kenmerken:
- Sinds 2021 geldt de Wet franchise. In de wet staan bepaalde zaken die er moeten gebeuren. Denk hierbij aan minimaal 1 per jaar overleggen en dat je niet alles als franchisegever mag wijzigen zonder toestemming van de franchisenemer. Dit uit geen beschermingsgedachte.
- De franchisenemer werkt volgens de formule van de franchisegever. De samenwerking is intensief;
- Vaak wordt er centraal ingekocht door de franchisegever en koopt de franchisenemer daar in of zijn er met derden goede inkoopcondities afgesproken;
- De franchisenemer is zelfstandig ondernemer met een eigen vestiging. Hij handelt voor eigen rekening en risico;
- Vaak betaalt de franchisenemer een entreefee en een periodieke franchisefee. Dat zijn dan inkomsten voor de franchisegever.
Wat is een agentuurovereenkomst?
Je komt dit veel tegen bij internationale samenwerkingen. Er is ook overkoepelende regelgeving uit Europa wat in de Nederlandse wet is geïmplementeerd. De handelsagent (degene die voor jou gaat verkopen) bemiddelt bij het tot stand komen van overeenkomsten tussen de principaal (in dit geval: jij als ondernemer) en diens klanten.
Belangrijkste kenmerken:
- De agent sluit zelf geen overeenkomsten. Hij bemiddelt namens jou. Het risico blijft bij jou liggen;
- De agent ontvangt provisie over gerealiseerde verkopen;
- De agent heeft recht op een klantenvergoeding bij beëindiging van de overeenkomsten;
- De relatie is doorgaans langdurig, maar minder uitgebreid en intensief dan bij franchise. Ook is er vaak geen sprake van een eigen vestiging
Wat is een distributieovereenkomst?
Een distributieovereenkomst regelt de samenwerking tussen een producent of leverancier en een distributeur die producten inkoopt en vervolgens zelfstandig doorverkoopt. Distributie is niet in de wet geregeld.
Belangrijkste kenmerken:
- De distributeur koopt goederen op eigen naam en voor eigen rekening;
- Hij bepaalt zelf de verkoopprijzen en draagt het commerciële risico;
- Vaak zijn er afspraken over exclusiviteit, leveringsgebieden en merkengebruik.
Wat is een overeenkomst van opdracht?
De overeenkomst van opdracht is ook een wettelijke manier om met anderen samen te werken. Je ziet het veel terugkomen bij tijdelijke vervanging of extra benodigde capaciteit. Denk aan ‘de zzp’ers’. Dit was de laatste tijd veel in het nieuws vanwege mogelijke schijnzelfstandigheid. Daarnaast wordt deze samenwerkingsvorm veel gebruikt door ondernemingen die bepaalde expertise niet zelf in huis hebben, bijvoorbeeld voor specialistisch advies of voor de ontwikkeling van nieuwe producten en innovaties.
Belangrijkste kenmerken:
- De opdrachtnemer voert werkzaamheden uit voor de opdrachtgever. Dit gebeurt op zelfstandige basis en er is geen gezagsverhouding zoals bij een arbeidsovereenkomst;
- De opdrachtgever heeft een wettelijk recht tot opzeggen;
- Je moet een redelijke vergoeding betalen aan de opdrachtnemer.
Toets van samenwerkingsvorm
Het is goed om te onthouden dat sommige overeenkomsten in de wet staan. De wet bepaalt dan of er sprake is van franchise, agentuur of overeenkomst van opdracht. Wij komen samenwerkingsovereenkomsten tegen die bijvoorbeeld kwalificeren als franchise zonder dat de ondernemer zich daar bewust van was. Je voldoet dan niet aan de wettelijke eisen en dat kan behoorlijke (financiële) impact hebben. Een toets van je samenwerkingsvorm is altijd lonend.
Als je de grens overgaat, komt er een nieuwe uitdaging bij. Andere landen kunnen afwijkende regels hebben. Een onderzoek naar het lokale recht verdient altijd aanbeveling.
Waar je ook voor kiest, elke vorm van samenwerking draait om vertrouwen en duidelijkheid. Jij stelt je merk, product of formule open voor anderen, in de hoop samen te groeien. Juist dan is het belangrijk om goed na te denken over wat de kern van jouw onderneming is en hoe je die kern beschermt. Daarmee komen we bij een onderwerp dat vaak pas later aandacht krijgt, maar dat eigenlijk aan de basis hoort te staan van elke groeistrategie: intellectuele eigendom.
Intellectuele eigendom: borg je commerciële kracht
Het intellectuele eigendom vormt vaak de stille kracht achter een succesvolle onderneming. Het zorgt voor het onderscheidend vermogen van jouw bedrijf en bepaalt voor een groot deel de waarde ervan. Denk aan een herkenbare en onderscheidende merknaam, een innovatief product of technologie, of unieke kennis en knowhow die je onderneming waardevol maken. Bovendien maken intellectuele eigendomsrechten je aantrekkelijker voor investeerders en financiers.
Toch zien veel ondernemers, vooral in de startfase, het registreren of anderszins beschermen van IE-rechten als een kostenpost. Dat is begrijpelijk, maar strategisch niet altijd de beste keuze. Voor sommige intellectuele eigendomsrechten zoals octrooien, merken en modellen ontstaat bescherming pas na registratie. Zonder die registratie kun je niet optreden tegen concurrenten die jouw naam, logo, uitvinding of ontwerp overnemen. Bovendien geldt voor bepaalde rechten, zoals octrooien en modellen, dat de innovatie nieuw moet zijn om bescherming te kunnen krijgen. Wordt een uitvinding of ontwerp te vroeg gedeeld met derden, dan kan die nieuwheid verloren gaan en daarmee de mogelijkheid om het recht nog te registreren. Wie te lang wacht of te open deelt, loopt dus het risico dat een ander met de innovatie aan de haal gaat.
Naarmate je onderneming groeit, wordt het belang van goed geregelde intellectuele eigendom alleen maar groter. Een sterke IE-positie maakt samenwerking met anderen veiliger en professioneler. Denk aan franchisenemers, distributeurs of commerciële partners die jouw merk of product op de markt brengen. Zij bouwen mee aan jouw succes, maar mogen dat alleen doen binnen de kaders die jij als rechthebbende bepaalt. Heldere afspraken over gebruik, bijvoorbeeld in licentieovereenkomsten, voorkomen dat jouw intellectuele eigendomsrechten verwateren of onbedoeld worden gedeeld met derden. Deze afspraken zijn niet alleen van belang voor intellectuele eigendomsrechten die moeten worden geregistreerd, maar ook voor intellectuele eigendomsrechten zoals auteursrechten en bedrijfsgeheimen waar geen registratie voor vereist is.
Goede afspraken over intellectuele eigendomsrechten kunnen bovendien voorkomen dat er geschillen ontstaan over wie eigenaar is van rechten die tijdens een samenwerking worden ontwikkeld. Zulke discussies komen regelmatig voor bij overeenkomsten van opdracht, bijvoorbeeld wanneer een opdrachtnemer wordt ingeschakeld om nieuwe producten, ontwerpen of software voor de opdrachtgever te ontwikkelen.
IE-B.V.
Daarbij kan het in de groeifase van je onderneming verstandig zijn om ook stil te staan bij de juridische inrichting van je bedrijf. Naarmate de waarde van je intellectuele eigendom toeneemt, is het belangrijk om na te denken over de vraag waar die rechten het beste kunnen worden ondergebracht. Sommige ondernemers kiezen er bijvoorbeeld voor om hun IE-rechten onder te brengen in een aparte vennootschap (een zogenoemde IE-B.V.), terwijl de werkmaatschappij zich richt op de commerciële activiteiten.
Zo’n structuur kan helpen om risico’s te beperken. Waardevolle intellectuele eigendomsrechten blijven daarmee namelijk beschermd als het met de exploitatie minder goed gaat. Tegelijkertijd kan het de continuïteit van de onderneming versterken, bijvoorbeeld bij een investering, verkoop of doorstart.
Belangrijk is wel dat de onderlinge afspraken goed op elkaar zijn afgestemd. Denk aan duidelijke licentieovereenkomsten tussen de vennootschappen, zodat vastligt onder welke voorwaarden de werkmaatschappij gebruik mag maken van de rechten van de IE-B.V. Alleen dan blijft de bescherming in de praktijk effectief.
Meer weten?
In deze blog schreven we over mogelijkheden van samenwerkingsvormen. Franchise, opdracht en agentuur zijn in de wet geregeld. Ook al staat het in de wet en is er een zekere mate van bescherming voor de degene met wie je afspraken maakt, als ondernemer behoudt je behoorlijke vrijheid om het contract naar eigen smaak in te richten. Het is ook een voordeel dat er al wat in de wet staat: de wetgever heeft al het nodige voor jou bedacht. Wij adviseren om je samenwerkingsvorm vooraf goed te laten toetsen. Zo kom je te weten welke wettelijke vereisten voor jouw gelden.
En zo kan je nog meer strategische afwegingen maken. Ook zijn er andere juridische aandachtspunten die we niet hebben behandeld in deze blog. Denk hierbij aan het mededingingsrecht.
Onze ondernemingsrechtadvocaten gaan graag met jou in gesprek over welke samenwerkingsvorm bij jouw onderneming past..
Deze blog is onderdeel van de Groeipijn! reeks. De blog is geschreven door Maarten Berrevoets en Yaşar Bayram. Onze andere blogs lees je hier.
Pieter Leerink
Iris Conijn