Kan auteursrecht rusten op kunstmatige AI-kunst?

De ontwikkeling op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) roept verschillende interessante juridische vragen op. Een aantal van deze vragen zullen wij in verschillende AI-blogposts beantwoorden. In deze eerste blog zullen wij ingaan op de vraag of een creatie dat wordt gemaakt met behulp van AI auteursrechtelijk is beschermd?

Een actueel onderwerp

De ontwikkeling in het kader van AI heeft de afgelopen weken veel stof doen opwaaien. Met enige regelmaat verschijnen op social media indrukwekkende afbeeldingen en teksten. Deze zijn met behulp van populaire AI-toepassingen, zoals ChatGPT, Midjourney of Stable Diffusion gemaakt. Sommige van deze creaties zijn zo goed dat je je afvraagt wat voor gevolgen deze ontwikkeling zal hebben voor menselijke creaties. Ook duiken berichten op van mensen die bezorgd zijn over de AI-toepassingen. Bijvoorbeeld omdat deze kunst namaken. In de Verenigde Staten heeft een aantal kunstenaars zelfs een zaak aangespannen tegen de ontwikkelaars van meerdere AI-toepassingen. Deze zouden zonder toestemming auteursrechtelijk beschermde afbeeldingen hebben gebruikt voor het trainen van de AI-toepassingen. Ook in het Verenigd Koninkrijk zou om diezelfde reden een ontwikkelaar van een AI-toepassing zijn aangesproken.

Wat is AI?

Eerst een korte uitleg van wat AI is. AI is een systeem dat de intelligentie van een mens kan nabootsen. AI kan beschikbare informatie analyseren, patronen ontdekken en op basis daarvan zelfstandig handelingen verrichten. AI-toepassingen worden getraind met informatie, zoals teksten, afbeeldingen, softwarecodes en/of muziek. De verbeterde rekenkracht van computers en de groei van de hoeveelheid beschikbare data helpen AI. Hierdoor hebben diverse AI-toepassingen de afgelopen tijd een immense groei doorgemaakt. Het is tegenwoordig kinderlijk eenvoudig om met enkele instructies nieuwe kunstwerken of teksten te creëren.

Auteursrecht op een AI-creatie?

Eigen intellectuele schepping

Een logische vervolgvraag is of deze creaties worden beschermd door het auteursrecht. De Auteurswet geeft de maker van een ‘werk’ het exclusieve recht om zijn werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Niet iedere creatie is automatisch ook een ‘werk’ in de zin van de Auteurswet. Daarvoor is vereist dat het een eigen intellectuele schepping betreft. Kort gezegd betekent dit dat de creatie origineel moet zijn. En dus niet ontleend aan een ander werk. Bovendien moet het werk het resultaat zijn van vrije en creatieve keuzes van de maker. Daarnaast dient het werk voldoende nauwkeurig en objectief kunnen worden geïdentificeerd. Bekijk onze website voor meer informatie over het auteursrecht.

Vrije en creatieve keuzes

Voldoen de door middel van AI-toepassingen gecreëerde voortbrengsels aan voornoemde vereisten? Daarover valt te twisten. Uit het Painer-arrest van de hoogste Europese rechter is te begrijpen dat ook wanneer een werk (in die kwestie een portretfoto) met behulp van een fototoestel of ander apparaat tot stand komt, sprake kan zijn van een beschermd werk. De rechter oordeelde dat de fotograaf bij het maken van de portretfoto in dit geval voldoende vrije en creatieve keuzemogelijkheden had. Hierdoor kon hij het werk een ‘persoonlijke noot’ geven. In de voorbereidende fase had de fotograaf namelijk invloed op diverse variabelen. Denk aan de pose van de geportretteerde, de camera-instellingen, hoek van de foto en lichtinval. Is creatieve tussenkomst van de maker bepalend voor het eindresultaat? Dan kan een creatie worden beschermd door het auteursrecht. Dit geldt ook voor creaties die zijn gemaakt met behulp van AI-toepassing. Er is menselijke input nodig in de voorbereidende fase van een AI-creatie. Maar veel creaties van AI-toepassingen behoeven ook bewerkingen achteraf. Ook deze nabewerking draagt bij aan het geven van een ‘persoonlijke noot’ aan een werk.

Creaties van AI-toepassingen waarbij geen menselijke tussenkomst mogelijk is, zullen niet voldoen aan dit vereiste. De creaties van deze toepassingen zullen dan ook niet door het auteursrecht worden beschermd.

Originaliteit

Een creatie die te veel lijkt op een al bestaand werk is niet origineel genoeg. Deze wordt niet beschermd door het auteursrecht. Veelal zal dat werk zelfs inbreuk maken op de auteursrechten van het nagebootste werk. Dit komt vaak doordat de AI is getraind met gebruikmaking van het nagebootste werk. Een creatie die slechts in dezelfde stijl is als een ander beschermd werk, leidt niet tot auteursrechtinbreuk. Stijlen zijn immers niet beschermd.

Conclusie

Kortom, er kan op kunstmatige kunst auteursrecht rusten. Dit is afhankelijk van de mate van menselijke creatieve inbreng en originaliteit van een creatie. Naast dit vraagstuk zullen de komende tijd veel andere juridische, en ook filosofische en ethische vragen worden gesteld en beantwoord. AI heeft tenslotte de potentie om de wereld fundamenteel te veranderen. Zal AI het werk van kunstenaars en andere creatievelingen overnemen? De toekomst zal het uitwijzen.

In geschillen over auteursrechten kunnen wij jou van het begin tot het einde bijstaan. Neem vooral contact op met één van onze advocaten intellectueel eigendomsrecht voor meer informatie.