Op 6 maart 2025 heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) een belangrijke uitspraak gedaan over de automatische overdracht van naburige rechten. Deze uitspraak heeft mogelijk ook verstrekkende gevolgen voor het auteursrecht. In het bijzonder voor het zogeheten werkgeversauteursrecht uit artikel 7 van de Auteurswet (Aw) en het opdrachtgeversauteursrecht uit artikel 8 Aw. In dit blogartikel gaan wij nader in op deze uitspraak van het HvJ EU en de implicaties daarvan.
Wat houdt werkgeversauteursrecht in?
In artikel 7 Aw is geregeld dat een werkgever automatisch eigenaar wordt van de auteursrechten op werken die zijn werknemer maakt binnen de uitoefening van zijn functie. Dit is een afwijking van de hoofdregel in artikel 1 Aw waarin wordt geregeld dat het auteursrecht toebehoort aan de maker van een werk. Ook vormt het een afwijking van artikel 2 lid 3 Aw, waarin staat dat een auteursrecht alleen via een ondertekende akte kan worden overgedragen.
Dit juridische concept, dat ook fictief makerschap wordt genoemd, is voor veel bedrijven van groot belang. Zeker in sectoren waarin medewerkers creatief bezig zijn en producten vervaardigen. De werkgever wordt namelijk automatisch de auteursrechthebbende van werken die medewerkers in het kader van de uitoefening van hun functie ontwikkelen. Zelfs wanneer contractueel hierover niets wordt geregeld. De recente uitspraak van het HvJ EU zet dit principe op losse schroeven.
Wat speelde er?
De zaak draaide om drie musici van het Nationaal Orkest van België. Op basis van een koninklijk besluit uit 2021 werden hun naburige rechten verbonden aan de muzikale prestaties die zij in opdracht van het orkest leverden automatisch overgedragen aan het orkest. Deze verplichte overdracht, zonder hun uitdrukkelijke toestemming, leidde tot juridische bezwaren bij de musici. Naar aanleiding hiervan startten de musici een procedure bij de Belgische Raad van State en vroegen om vernietiging van het besluit. De Raad legde de kwestie uiteindelijk voor aan het HvJ EU met als centrale vraag: mag wetgeving naburige rechten automatisch overdragen aan een werkgever, zonder voorafgaande toestemming van de uitvoerende kunstenaar?
Het oordeel van het HvJ EU
Het HvJ EU oordeelde dat de Europese richtlijnen uitvoerende kunstenaars een exclusief recht geven op het reproductie-, distributie- en beschikbaarstellingsrecht van hun uitvoeringen. Deze rechten mogen alleen met voorafgaande toestemming van de kunstenaar worden overgedragen. Een wettelijke regeling die deze rechten automatisch overdraagt naar een werkgever (zoals via een koninklijk besluit), is daarmee in principe in strijd met het EU-recht.
De uitvoerende kunstenaar blijft dus juridisch eigenaar van zijn rechten, tenzij hij daar vrijwillig en uitdrukkelijk afstand van doet.
Wat betekent dit in de praktijk?
Hoewel het arrest van het HvJ EU betrekking heeft op naburige rechten binnen een Belgische context, is de juridische kern ervan breder toepasbaar. Het HvJ EU benadrukt namelijk dat de overdracht uitsluitend kan plaatsvinden met voorafgaande en individuele toestemming van de rechthebbende. Dit staat haaks op artikel 7 Aw waarin de overdracht van auteursrechten aan de werkgever automatisch plaatsvindt. Deze bepaling zal dan ook in lijn moeten worden gebracht met het Europese recht.
Raadzaam is om vooruitlopend op mogelijke wetswijzigingen arbeidsovereenkomsten en opdrachtovereenkomsten nu al onder de loep te nemen. Zorg dat de duidelijke afspraken zijn gemaakt over (de overdracht van) intellectuele eigendomsrechten. Door dit duidelijk vast te leggen, voorkom je onduidelijkheid.
Neem contact op met JPR
Heb jij vragen over de uitspraak van de HvJ EU? Of heb je hulp nodig bij het opstellen of herzien van IE-bepalingen in overeenkomsten? Neem gerust contact met ons op met onze specialisten.
Maarten Berrevoets
Jim Krajenveld