Koperdiefstal tegengaan? Haal niet zomaar een kunstwerk weg

Verwijdering kunstwerk door eigenaar onrechtmatig jegens ontwerper; ook bij tegengaan koperdiefstal

Wegens koperdiefstal verwijderde het ROC te Drenthe een kunstwerk van het schoolplein. In een recente rechtszaak kwam de vraag aan de orde of deze verwijdering onrechtmatig is jegens de kunstenaar. Dit was wel het geval. Het ROC is veroordeeld tot schadevergoeding. In dit artikel bespreken we deze zaak.

Achtergrond

In 1993 krijgt de kunstenaar de opdracht een kunstwerk te vervaardigen dat tussen de parkeerplaats en het schoolgebouw wordt geplaatst. Als gevolg van koperdiefstal is het werk ernstig beschadigd. Uiteindelijk resteert slechts nog een frame met één koperen element. Het kunstwerk leidt hierdoor tot een onveilige situatie. Het ROC besloot daarop om het kunstwerk dan maar in zijn geheel te verwijderen, zonder in overleg te treden met de kunstenaar.

Kunstenaar start een procedure

Volgens de kunstenaar is bij het besluit om tot verwijdering over te gaan onvoldoende rekening gehouden met zijn belangen. Zo kon de kunstenaar alternatieven bedenken waardoor het kunstwerk bestand is tegen koperdiefstal. De kunstenaar vindt dat het desbetreffende werk een belangrijk onderdeel van zijn oeuvre is en wil dat het product wordt gereproduceerd.

De kunstenaar vordert € 64.000,- aan schadevergoeding omdat hij van mening is dat het ROC niet voldaan heeft aan zijn contractuele verplichtingen en onrechtmatig handelt. De schadevergoeding bestaat onder meer uit de kosten die gemaakt moeten worden voor een nieuw kunstwerk. Als de schadevergoeding niet wordt toegewezen, dan vordert de kunstenaar dat het ROC wordt geboden om de kunstenaar een nieuwe opdracht tot het maken van een nieuw kunstwerk te geven.

Misbruik van recht

De rechtbank stelt, onder verwijzing naar een uitspraak van de Hoge Raad, voorop dat een eigenaar van een auteursrechtelijk werk niet zomaar tot vernietiging mag overgaan. Dit kan leiden tot misbruik van recht, wanneer bijvoorbeeld weinig exemplaren van een bepaald werk zijn. In dat geval kan van de eigenaar onder omstandigheden verlangd worden dat hij slechts dan tot vernietiging overgaat indien daarvoor een gegronde reden bestaat. En dat hij zich de gerechtvaardigde belangen van de maker ten minste in zoverre aantrekt dat hij het werk deugdelijk documenteert of de maker de gelegenheid biedt daartoe zelf het nodige in het werk te stellen.

Onrechtmatig handelen

De rechtbank wijst verder de schadevergoeding van de kunstenaar af. Het is immers het ROC dat deze schade lijdt, nu het ROC kosten voor het kunstwerk moet maken. De vordering tot het geven van een nieuwe opdracht wijst de rechtbank ook af, nu het ROC heeft aangegeven reproductie van het kunstwerk niet op prijs te stellen. Ook is het kunstwerk gedocumenteerd en bestaat een miniatuur van dit kunstwerk, waardoor dit kunstwerk niet verloren gaat.

Wel handelt het ROC onrechtmatig jegens de kunstenaar. Het ROC had de kunstenaar moeten inlichten over haar voornemen om het kunstwerk te verwijderen. Het ROC behoorde de kunstenaar in staat te stellen om het ontwerp dusdanig aan te passen, dat koperdiefstal werd tegengegaan. Door dit niet te doen, schendt het ROC de persoonlijkheidsrechten van de kunstenaar en is een schadevergoeding op zijn plaats. De rechtbank begroot de schadevergoeding op € 7.500,00.

Slotsom

Het verwijderen van een kunstwerk is niet zomaar toegestaan; zelfs niet door de eigenaar en zelfs niet om koperdiefstal tegen te gaan. Zolang de kunstenaar zijn auteursrechten behoudt en niet contractueel wordt belet om zijn persoonlijkheidsrechten uit te oefenen, kan de verwijdering van het kunstwerk onrechtmatig zijn en leiden tot schadeplichtigheid.

Bij het laten bouwen van auteursrechtelijk beschermde (kunst)werken zijn contractuele afspraken over het auteursrecht van de opdrachtnemer van groot belang. Onze advocaten intellectueel eigendom staan u hierin graag bij.